İnsan çeşitliliği faktörlerini açıklama
İşlevi ve çeşitli yönlerini anlama
Kapsayıcı tasarımı insan çeşitliliğini destekleyen bir dizi perspektif ve uygulama olarak görmeye geldik. Biraz zaman ayırıp başlangıçta farklı becerilere sahip biri için tasarlanmış olan çözümlerden nasıl yararlandığımızı düşünün. Toplumla etkileşim kurmanızı engelleyen kalıcı, geçici veya duruma bağlı engellerinizi not alın. Sizin hiçbir engelle karşılaşmadan yaptığınız bir şeye farklı koşullardaki insanların katılmasının nasıl engellendiğini, bu kişilerin nasıl dışlandığını gözlemleyin. Kapsayıcı olmak, algımızı değiştirmekle başlar.
Kapsayıcı tasarım uygulamamızın amacı, uygulamaya koymadan önce engelleri tanımak, insanların çeşitliliğinin işlemesini kolaylaştıran formlar oluşturmaktır. Tasarımcılar işlevin etkileşime engeller getirebilecek yönlerini anlamalı ve tartışmalıdır. Tasarım yaparken birlikte çalıştığınız kişilerden öğrenilen işlevlerin yönlerini iletmek zor olabilir. İnsan çeşitliliği faktörlerini kategorilere ayırarak ve açıklayarak gündelik olarak kullandığımız teknolojinin bilişsel, mobilite, görüş, işitme, konuşma ve duyusal taleplerini özetleyen bir çerçeve kullanabiliriz. Bu çerçeve bireyin becerilerinin düzeyiyle ürünün tasarımı arasındaki etkileşimde uyuşmazlık yaşadığında karşılaşabileceği engelleri gösterir.
Çerçeveye dalmadan önce erişilebilirliğin önündeki birden çok engelin birlikte oluşabildiğini anlamamız gerekir. Bu, engellilik durumlarının genellikle yalıtılı olarak gerçekleşmediğini gösterir.
İnme geçirme gibi koşullar kişiyi çeşitli yönlerden etkileyebilir. Koordinasyonu ve bir derece felçleri olabilir. Ayrıca, bilişsel olarak etkilenebilir ve afazi ile işleme ve bellekle ilgili güçlükler yaşayabilirler. Bir vuruş da kör noktalara veya görsel alan kaybına neden olabilir. Buna karşılık, bir vuruş bu alanlardan yalnızca birini etkileyebilir ve kısa bir süre içinde kendini çözebilir.
Birlikte ortaya çıkan engeller için tasarım yapmak insanları daha fazlasını başarma yönünde güçlendirebilir.
İşte eşzamanlı olarak oluşan çeşitli engellilik türlerinin bazı örnekleri.
Serebral palsi: Bu, bir kişiyi hafiften derin önem derecelerine kadar çeşitli şekillerde etkileyebilir. Bir kişi kendi başına yürüyebilirken diğerinin hareket etmek için tekerlekli sandalye kullanması gerekebilir. Koordinasyon, ince motor becerileri, görme gücü ve bilişsel işlevler de etkilenebilir. Beyin palsisi olan biri, konuşmacı cihazının algılayabilecek kadar yüksek sesle net konuşma veya konuşma üretmekte de zorlanabilir. Beyin felcinin hafif biçimlerinde kişi bu durumun yalnızca daha önemsiz bir veya iki etkisini yaşayabilir.
Otizm: Otizmin belirtileri geniş ölçüde farklılık gösterir. Otizmi olan bazı kişiler sözeldir ve iyi iletişim kurabilirken, bazıları ise sözel değil. Bazıları duyusal uyaranlara karşı aşırı hassas olabilir; diğerleriyse çok yoğun duyusal uyaranları bile algılayamayabilir. Spektrumun diğer ucunda, otizmli kişinin hiçbir duyusal bozukluğu olmayabilir.
Katarakt: Bunlar gözlerde bir bulutlanma veya saydamlık kaybına neden olur ve bu da görsel alanda genel olarak azalmaya veya lekelere yol açabilir. Bazı durumlarda katarakt renk körlüğüne neden olabilir. Kataraktlar yalnızca görme durumunu değil, aynı zamanda etkileşimde bulundukları şeyi görme konusunda sorun yaşadığı için kişinin koordinasyonunu ve doğruluğunu da etkileyebilir. Belirtiler çift veya bulanık görme ile ışık ve ekran parlama duyarlılığı da içerebilir.
Birden çok koşul: Kataraktı olan P kişilerinde de hareket kabiliyetini sınırlayan artrit olabilir.
Şimdi çerçeveyi oluşturan insan çeşitliliği faktörlerine daha ayrıntılı bir göz atalım.
Bilişsellik
Bilişsellik nedir? Problem çözme, akıl yürütme, karar alma, kavrama, bilgi uygulama ve bir göreve dikkat etme yeteneğimizdir. Biliş dikkat, farkındalık, odaklanma, bellek, muhakeme, işleme (hız), işleme (kavrama), sorun çözme ve akıl yürütmeyi içerir. İster yeni bir cihaz kullanmayı ister sınıfta yeni bilgileri öğrenme olsun, bir kişinin biliş şekli öğrenme şeklini etkileyebilir.
Bilişselliğin birçok yönü birbirini etkiler. Kişi dikkatini vermekte zorlanıyorsa veya bir kesintinin artından odaklanma sorunları yaşıyorsa, bu durum kavrama sorunlarına yol açabilir. Benzer şekilde kişinin bilgileri anlama sorunu varsa bilgileri belleğine kaydetmesi zor olabilir. Bu, yeni bir şey öğrenme konusunda bir kişinin güvenini ve motivasyonunu etkileyebilir. Bilişsellik gerçekleştirdiğimiz her görevde temel öneme sahiptir.
Mobilite
Mobilite nedir? Vücut parçalarını istenen görevler için etkili bir şekilde taşıma ve kullanma yeteneğimizdir. Güç, koordinasyon ve fiziksel anatomiden etkilenir. Hareketlilik kavrama, ince motor becerileri, koordinasyon, kontrol (isteğe bağlı ve istemsiz hareket), hız, kas tonu, dayanıklılık ve duruş içerir.
Mobilitenin birçok yönü kişinin çevresindeki dünyayla etkileşim kurma şeklini etkileyebilir. Anatomimiz ve kaslarımız bize mobilite sağlar ve bunlar beyinden gelen sinyallere kullanır. Mobilite kollar ve bacaklarla büyük hareketler yapmaktan (yürümek veya eşyalara uzanmak gibi), kalemle yazı yazma, klavye kullanma veya tek işaretçi parmakla dokunmatik ekran kullanma gibi ince hareketlere kadar değişir. Büyük veya küçük kasları eşgüdümlü, pürüzsüz ve kasıtlı bir şekilde kullanmak zor olduğunda, bir deneyimde gezinmek zor olabilir.
Mobilite duruma bağlı, geçici, ilerleme gösteren veya kalıcı koşullardan etkilenebilir.
Görsel
Görme gücü nedir? Düşünceye ve harekete yol gösteren, çevremizdeki görsel bilgileri görme ve anlama yeteneğimizdir. Görme sınırlamaları arasında körlük (görüşsüzlük), görme bozukluğu (kısmen görme bozukluğu), azalmış keskinlik, görsel alan kaybı, renk körlüğü ve fotofobi (ışık duyarlılığı) bulunur.
Görme gücü karmaşıktır. Hem görme varlığını hem de beynin gözün gördüğü bilgileri işleme yeteneğini içerir. Görme gücü çevremizdeki ortam hakkında kararlar vermemize olanak tanır. Görüşümüzü hareketlere yol göstermek için kullanırız; örneğin, ip atlamak veya ayakkabılarımızı bağlamak için. Bir nesnenin ne kadar uzakta olduğu, gelen bir araba veya ekrandaki bir sekme gibi şeyleri bize söyler. Vizyon, birçok görev türünü tamamlamamız için bize yol gösterir; f Örneğin, bir bağlantı noktasına USB takmak veya parmaklarımızı klavyeye nereye koyacağını bilmek. Görme gücü çeşitli yollarla etkilenebilir. Görme gücündeki farklılıklar bazı kişilerde tamamen görüş kaybı veya bulanıklıktan diğerlerinde mükemmel netliğe kadar çeşitlilik gösterir.
Görme gücü hem fiziksel hem nörolojik faktörlerden etkilenir.
Bir kişinin vizyonunu etkileyebilecek birçok koşul ve engel vardır. Duyusal bilgileri iyileştiren etkili çözümler oluşturarak, başka türlü kullanılamayabilecek bir ortama erişimi kolaylaştırabilirsiniz.
İşitme
İşitme nedir? Düşünce ve harekete yol göstermek için ortamımızdan ses alma ve anlama yeteneğimizdir. İşitme kaybı şu türleri içerir: hafif, orta/ciddi, şiddetli ve asimetrik.
Sesleri almak ve yorumlamak, kararlarımızı ve eylemlerimizi iletmemizin bir diğer yoludur. İşitme kaybı olan biri, bilgiler yalnızca sesle iletildiğinde dışlama yaşar. İşitme kaybının derecesi geniş bir yelpazede çeşitlilik gösterir ve sürekli farklı türlerde engellere neden olur. Sonuç olarak, bu engellere yönelik çözümlerin de farklı olması ve kullanıcının kendilerine en uygun olanı seçmesine izin vermesi gerekir. Örneğin orta düzeyde işitme kaybı olan bir kişi yalnızca kapalı açıklamalı altyazıları okuma seçeneği yerine video içeriğini dinlemek için Bluetooth özellikli işitme cihazlarını kullanabilir.
Kullanıcılar, kısa süreli çözümlere başvurmak veya onları aşmak zorunda kalmadan deneyimlerini ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde geliştirebilmelidir.
Ses, konuşma ve iletişim
Ses, konuşma ve iletişim nedir? Bu, ortamımızla etkili bir şekilde etkileşim kurmak için bilgileri iletişim kurabilme yeteneğimizdir. Ses, konuşma ve iletişim sınırlamaları arasında apazi (alıcı), afazi (ifade), konuşma kalitesi, sosyal katılım ve saldırgan olmayanlar bulunur.
İstemleri ve ihtiyaçları ifade etme, ilişkiler oluşturma, başkalarına bilgi aktarma ve ortamımızla etkileşim kurma konularında iletişim kurabilme becerimiz (sözlü veya sözlü olmayan) temel önem taşır. Konuşma üretme becerimiz fiziksel ve bilişsel taleplerin karmaşık bir dizisi tarafından belirlenir. Bilişsel engeller iletişim güçlüğüne neden olabilir. Bazı engelliler bir kişiyi bilişsel olarak etkilemez. Bununla birlikte, ağız hareketinin gücü ve koordinasyonunda güçlüklere neden olabilir. Bu da anlaşılır olabilecek kadar net ve yüksek ses üretme becerisini etkileyebilir. İşitme kaybı olan bir kişi de, verimsiz yollarla iletişim kurmayı seçebilir.
Duyarlılık ve algı
Duyarlılık ve algı nedir? Dokunma, ağrı, vestibüler ses veya görme gibi duyularımızı etkileyen uyaranları ve vücudumuzun bunları anlayıp tepki verme yöntemlerini algılama yeteneğimizdir. Duyu sınırlamaları arasında vestibüler, kronik ağrı, cilt bütünlüğü, his (hipersensitif ve hiposensitif) ve proprioception bulunur.
Duyarlılık bizim dokunma, acı, görme veya bedenimizin hareketi ve duruşu gibi duyuları algılama becerimizdir. Algı, beynin bu duyuları işleme ve bedenin diğer parçalarına iletme yoludur. Bazı kişilerin deri bütünlüğüne ve anatomik faktörlere bağlı olarak duyarlılığı algılama güçlüğü olabilir. Diğerleri hisleri algılayabilir; ancak beyinlerinin duyusal girişi işleme şekli doğru algılanmayabilir. Örneğin bazı kişiler vestibüler girdiye örneğin dönüşlere ve hareketlere karşı diğerlerinden daha duyarlı olabilir. İki kişi aynı hızda ve aynı miktarda döndürüldüğünde, yalnızca birinin midesi bulanabilir.
Bu ilkeyi acı algısı veya genel olarak dokunma algısı gibi şeylere uygulayabiliriz. Dokunmaya hiper duyarlı olan biri, nesnelerin belirli dokularından veya dokularından rahatsız olabilir. Buna karşılık, dokunmaya yanıt vermeyen biri, klavyesinin kenarına doğru fırçalanmaktan cildinin tahriş olduğunu fark edemeyebilir. Uyarıcıları hissetme becerisi bedenin bunu yorumlama şeklinden farklıdır.
Yine de bu ikisinden birindeki aykırılık ürün deneyimi sırasında dışlamaya veya rahatsızlığa yol açabilir.
Yukarıda özetlenen insan çeşitliliği faktörleri ve bunların yönleri, tasarımcıların kapsayıcı tasarıma yönelik eğitim ve araştırmalarını destekleyecek bir çerçeve sağlamaya yardımcı olur. Bu yapının kullanılması, önemli içgörüler ve bilgilerle ilgili farkındalık yaratırken yol göstermeye ve eğitim vermeye katkı sağlayabilir. Bu engellerin birlikte gerçekleşebileceğini ve sıklıkla gerçekleşebileceğini tekrar etmek de çok önemlidir. Nihai olarak bu faktörlerin amacı, bir kişinin karşılaşabileceği olası engelleri belirlerken kaynak olarak kullanılmalarıdır. Bu listenin tamamlanmadığını ve zamanla büyümeye ve uyum sağlamaya devam edeceği unutulmamalıdır. Ek faktörleri keşfetmek, anlamak, tanımlamak, ardından engelli kişileri daha iyi anlamak için bu ayrıntıları bir araya getirmek, gelişmiş ve daha kapsamlı tasarımların yolunu açabilir.